بازاندیشی زندگی خوب در جهان معاصر
مدرسه عالی علوم انسانی جایی است برای مواجهۀ متفکران برجسته با مسائل بحرانیِ زمانۀ ما؛ مکانی برای بازاندیشی زندگی خوب در جهان معاصر؛ نوعی بازاندیشی که از منظر سامان تاریخی، سیاست، دانش و هنر انجام می‌شود. جستجوی زندگی خوب، یا همان خیر و سعادت همگانی، با گذر از نظم کنونی امور و به‌واسطه‌ی بازاندیشی در نظم تمدنی و سیاست کلی امور حاصل می‌شود. این بازاندیشی در نظم سیاسی و تمدنی، فقط زمانی می‌تواند موجب رقم زدنِ تغییر در جهان و حرکت به سوی جهان و آینده‌ای دیگر شود که از مسیر بازاندیشی در سامان دانشی و رشتگانی موجود و بازاندیشی در حکمرانی و خطمشیگذاری رایج عبور کند.
این بازاندیشی در سیاست، نظام رشتگانی دانش و حکمرانی ملازم است با نوعی کل‌گرایی؛ کل‌گرایی‌ای که نمی‌تواند در انضباط رشتگانی محصور باشد و باید میان‌رشته‌ای و یا فرارشته‌ای باشد؛ نمی‌تواند در تخصص‌گرایی ساختاری و حوزه‌های تخصصی خطمشیگذاری محدود شود؛ همچنین سطح و ظرف تحلیل نمی‌تواند ذیل انگاره‌ی پذیرفته‌شده علوم اجتماعی متعارف و روش‌شناسی ناسیونالیستی حاکم بر آن، قرار بگیرد و باید سطوح متعدد جهانی، منطقه‌ای، ملی و محلی را به‌مثابه ظروف و سطوح تحلیل واقعی به رسمیت شناخته شوند. لذا باید کل نظام حکمرانی و سیاست جهانی موضوع بازاندیشی و بازنگری قرار گیرد. برای حرکت به سوی چنین غایتی، مدرسه عالی علوم انسانی، این مأموریت‌ها را برای خود تعریف کرده است:
- الهام‌بخشی برای اهالی علوم انسانی و اجتماعی: انکوباتوری برای آینده‌ی علوم انسانی و اجتماعی
مدرسه محیطی آکادمیک را مهیا می‌سازد، که پیشرو‌ترین اندیشه‌ها و بازاندیشی‌ها توسط برجسته‌ترین اساتید طرح شوند؛ موضوعاتی که در مرز اندیشه‌های حوزه کلی و حوزه‌های متفاوت علوم انسانی و اجتماعی قرار می‌گیرند. اندیشه‌هایی که در کنار یکدیگر مطرح شده، تلاش‌های همدیگر را تکمیل کرده و کل علوم انسانی و اجتماعی را ارتقا می‌دهند. پیروی نهادهای علمی و دانشگاهی از صورت‌های رشتگانی دانش مانع از طرح اندیشه‌ها، حوزه‌های فکری، مطالعاتی و پژوهشی بدیع و آوانگارد می‌شود. درس‌گفتارهای روزگار نو ناظر به تغییرات در نظم، سیاست و نظام جهانی و انعکاس آن در نظام دانش و علوم انسانی و اجتماعی با تمرکز براین اشکال و فرم‌های جدید سیاست (از سیاست ملی به سیاستی جهانی-محلی) و نابسندگی دانش رشتگانی ( گذار به سوی دانش میان‌رشته‌ای و پسارشته‌ای) می‌کوشد مواجهه‌ای نو با موضوعات و مسائل داشته باشد. موضوعات درسگفتارها، با مشورت با اساتید برجسته و گاهی با یک پرسش مهم تعیین می‌شوند: فارغ از محدودیت‌های نهادی و رشته‌ای دانشگاه‌ها، از منظر هر استادی، مهمترین موضوعی که باید به آن پرداخت چیست. تجربه نشان داده است که موضوعاتی که برجسته‌ترین اساتید و پژوهشگران جوان فارغ از محدودیت‌های ساختاری انتخاب می‌کنند، موضوعات آینده دانشگاه‌ها و محیط‌های آکادمیک هستند. بی‌تردید رهبری و رقم زدن آینده علوم انسانی و اجتماعی، نیازمند الگویی برای تدریسِ آزاد باکیفیت با استانداردهای قوی آموزشی است که مدرسه به آن متعهد خواهد بود.
- پیشگامی در حوزه‌های مطالعاتی نوظهور: اندیشه‌ورزی فرارشته‌ای برای انطباق‌پذیری با مرزهای دانش، حوزه‌های علمی جدید و چالش‌های جدید
به واسطه پیشرفت‌های اخیر افناوری اطلاعات و هوش مصنوعی، نانوتکنولوژی، بیوتکنولوژی، ژنتیک، علوم شناختی، و کلاً علوم مهندسی و طبیعی و دگرگونی جهان، مسائل متعارفی که مسئله علوم اجتماعی محسوب می‌شدند جای خود را به چالش‌های جدیدی در قرن 21 داده‌اند؛ همزمان دانش‌هایی همچون فناوری اطلاعات و هوش مصنوعی و مشاوره مدیریت و… مدعی حل چالش‌های فراگیر جهانی و اجتماعی شده‌اند؛ برای نمونه، علوم اجتماعی متعارف (که در اصل بر دانش آماری مبتنی است)، در درگیری با پدیده کلان‌داده‌ها (Big Data) دچار ناکارامدی و بحران مشروعیت شده‌اند. ناتوانی در مواجهه و دیالوگ با این دانش-تکنولوژی‌های نوین، می‌تواند منجر به طرد و به حاشیه رفتن علوم انسانی و اجتماعی شود. بر این اساس دیالوگ با این چالش‌ها و دانش‌های نوظهور جزء مهمی از کار مدرسه خواهد بود.
- پاسخگو و واکنش‌پذیر ساختن علوم انسانی و اجتماعی نسبت به جامعه و سیاست
پیوند ما با شهر، جامعه و سیاست جزئی جدایی‌ناپذیر از چیستی و کار ماست. همچنین درگیری با مسائل و واقعیت‌های معاصر بخشی مهمی از تجربه ماست. اهالی مدرسه علوم انسانی اهل کناره‌گیری نیستند؛ آن‌ها درگیر مسائل و در بطن امور هستند؛ هم به لحاظ نظری و هم به‌لحاظ جغرافیایی و قرار گرفتن در قلب تهران. یکی از پرسش‌های ما از علوم انسانی و اجتماعی، پرسش از سودمندی آن در نسبت با نیازهای اجتماعی در موقعیت‌های مختلف است. همچنین تلاش می‌شود که با بهبود روابط با نهادهای مختلف و عموم، علوم انسانی و اجتماعی در مسیر افزایش مشارکت در بهبود جامعه به لحاظ سیاسی، اقتصادی و اجتماعی قرار گیرد. علوم انسانی باید نسبت به تحولات واکنش نشان دهد و نسبت به عملکرد و نقش خود در افول، زوال و یا ارتقا و بهبود جامعه متعهد و پاسخگو شود.
- نمایش ارزشمندی، مرتبط بودن با واقعیت جاری و کارآمدی علوم انسانی و اجتماعی
با الهام‌بخشی علوم انسانی و اجتماعی به جامعه و سیاست و نشان دادن پیوند آن با تأثیرگذاری و تغییر وضعیت امور، جایگاه علوم انسانی و اجتماعی ارتقا می‌یابد. ما می‌کوشیم با قراردادن علوم انسانی و اجتماعی در معرض ارزیابی عمومی و سیاسی، ارزشمندی، کارآمدی و مرتبط بودن آن با مسائل واقعیت اجتماعی را به نمایش گذاریم و می‌کوشیم جایگاه والای آن به رسمیت شناخته شود؛ و بدین سبب شرایط و میزان تأمینِ مالیِ آن را بهبود بخشیم.
- پیوند دانش و خط‌مشی: تدارک امکان مداخلات سیاستی خردمندانه
ما به مباحث صرفاً نظری و پیوند دادن صرف آن‌ها به مسائل قانع نیستیم. ما می‌کوشیم شکاف میان خطمشیگذاری و دانش علوم انسانی و اجتماعی در ایران را پر کنیم. سیاسی کردن (یا آمیخته کردن و آغشتن) علوم انسانی اجتماعی، می‌تواند مقدمه‌ای مشحون‌سازی و آمیخته شدن سیاست‌ها با دانش و علم باشد؛ محیطی که در آن خطمشیگذاری مبتنی بر شواهد و اطلاعات میدانی (شواهدیکه معمولاً در چارچوب علوم انسانی و اجتماعی سامان می‌یابند) رشد می کند و زمینه برای شکل‌دادنِ مداخلات خردمندانه (مبتنی بر شواهد یا مبتنی بر طرح‌های هنجاری علوم انسانی-اجتماعی) مهیا می‌شود. مدرسه علوم انسانی می‌کوشد محفلی باشد برای درگیر کردن و همفکری کردن اهالی علوم انسانی و اهالی سیاست درباره مسائل و خط‌مشی‌ها؛ و بدین واسطه میان نظام دانایی و قدرت هم‌سخنی ایجاد کند.
- پرورش نسل بعدی پژوهشگران و اندیشمندان علوم انسانی و اجتماعی/آموزش انتقال دهنده
ما دانشجویان را به بصیرت‌ها و مهارت‌هایی مجهز می‌کنیم که برای تبدیل شدن به متفکرین مستقل، محققینِ انتقادی و رهبرانِ فکری علوم انسانی-اجتماعی و سیاست در ایران آماده شوند. درک علوم انسانی-اجتماعی در میانه‌ی سیاست و حکمرانی، مزیت اصلی این دانش‌آموختگان و پژوهشگران هخواهد بود؛ فهم ساخت تاریخی علوم انسانی و اجتماعی ذیل ساخت تاریخی و جهانی سیاست و حکمرانی.
- ارتقای بصیرت و ادراک عمومی
علوم انسانی و اجتماعی برای گسترش دامنه تأثیرگذاری و ارتقای مشروعیت عمومی خود، باید بتواند عموم و جامعه، دغدغه‌ها و ذهنیت‌های آنان را هدف قرار دهد؛ اگر جامعه قرار است حامی کارکرد بهبود‌دهنده‌ی علوم انسانی-اجتماعی باشد، اهالی آن باید بتوانند رهبری فکری جامعه را از طریق درگیر کردن عموم مردم به دست بگیرند؛ پایش و به نمایش گذاشتنِ نوآورانه‌ترینِ پیشرفت‌های تحقیقاتِ روز برای عموم، سخنرانی‌های عمومی افراد برجسته و اظهار نظر درباره خط‌مشی‌های مختلف و وضعیت کلی سیاست و جامعه، یاداشت‌های روزنامه‌ای و تولید محصولات چندرسانه‌ای و پادکست‌ها، اصلی‌ترین سازوکارهای این درگیری و ارتباط گرفتن اهالی علوم انسانی با عموم هستند. در همین راستا، مدرسه می‌کوشد حضور مؤثری در شبکه‌های اجتماعی داشته باشد.
- گردهم‌آوردن همه: میزبان اندیشه‌ورزان مختلف
ما اندیشه‌ورزان مختلف را با نظرگاه‌ها و پس‌زمینه‌های متفاوت گرد هم خواهیم آورد تا اطمینان پیدا کنیم مدرسه عالی علوم انسانی محفلی جذاب و پرحرارت برای طرح اندیشه‌ها است؛ جایی که رویکردهای مختلف از دل مباحثات جدی رشد خواهند یافت. موضوعات درسگفتارها می‌تواند مبتنی بر پیشنهاد اندیشه‌ورزان و پژوهشگران بیرون از مدرسه باشد؛ از هر ایده‌ی نوعی از جانب هر اندیشه‌ورزی استقبال می‌شود. ما میزبانی خواهیم بود برای کسانی که اندیشه‌ها، طرح‌های کلان سیاسی، ایده‌هایی برای نوآوری اجتماعی، برای بهبود اوضاع و مواجهه با مسائل پیچیده و بغرنج و رقم‌زدن تغییر دارند. ما می‌کوشیم میزبانی باشیم برای تسهیل تبادلات میان دانشگاهیان با زمینه‌ها و رشته‌های علمیِ مختلف؛ و کانونی باشم برای شبکه‌سازی و همکاری با اندیشمندان از سراسر کشور در فضای علوم اجتماعی و انسانی و حتی الامکان پلی برای ارتباط و دیالوگ با علوم انسانی و اجتماعی جهانی.